NALAU
ANDRI JIN
Sadi naan upu bangaran
hi Nalau ,manyu kesah na, hi Nalau na ganyah marauh kunu sanangatei. Rimut entu
lemang, kia karaja tingkah gawi ru numa Mahi panyusahni budas.
Inun sa ngulah kesah? , eaw ulun ngaranni pengantin wa'u, Mahi budas katupa sanang rami
Hanye yiru ganyah ingkam Nalau na. Haut telu nyungkat epat kali amai Wulan welum, udi hanye naadu na salur daya ulun tumpuk. Ang lalau andrau budas ekat gawi Nalau aur hedu andri darangan ni hang lewu Mun udi bagawi pakarang,hampe ang aruhan budas hanye kajut nuat wuwu tangkala, jauh maka sa urusan nuhak, lawit hakun teka sa manyuar antawi mamaluh Paing. Hinga Amun gawi kamalem, numa taduh budas. Barakat sa hedu eleh, ha ma hasil gawi bulu ni.
Inun sa ngulah kesah? , eaw ulun ngaranni pengantin wa'u, Mahi budas katupa sanang rami
Hanye yiru ganyah ingkam Nalau na. Haut telu nyungkat epat kali amai Wulan welum, udi hanye naadu na salur daya ulun tumpuk. Ang lalau andrau budas ekat gawi Nalau aur hedu andri darangan ni hang lewu Mun udi bagawi pakarang,hampe ang aruhan budas hanye kajut nuat wuwu tangkala, jauh maka sa urusan nuhak, lawit hakun teka sa manyuar antawi mamaluh Paing. Hinga Amun gawi kamalem, numa taduh budas. Barakat sa hedu eleh, ha ma hasil gawi bulu ni.
Salenga ubah iwei, reak2 ang bangat jaraga Tenga daging darangan Nalau , “inun kamaka puangni, alayina la ngaranni eaw ulun sadi la ngidam ru” kunu nalau. Hinga, balalu sarewet tuu tiba panginaman pangenguhan. Eyau daranga Nalau " Hiah, matueh....Kakan tuu na nanamni nguta weah lungkung wau baya papahakan parang...." na sandrengei kahana darangan ni nelang hedu tuu paruwaanru. "Kaawe Amun aku ngantilau punei maluen baya siwak Kakan sa hanyu?" Tunti Nalau daya kaitungen kakau jarau hang subarang ganyah gampir punei. Waleh darangan ni "Ang ku Kakan amun puang papahakan parang" tuu ang iyuh tawar budas wangunni kakanen pangidaman ru. Ha, daya sa ngalelu darangan na, biar ang bangat hakun eaw kunuan sika payuang nagawi .Singkat kesah, tulak hi Nalau lepuh namirang lepuh ngantilau parang pangidaman darangan ni. Nyangkilat amang, ngume lanyung. Nginsing tumak duha baya sumpit, suluk jumpun haket, mitah geung nyabarang luau, mulupui lasi. Mahantas angang ngaliung juwuk. Masih Huan uweng pakulih budas. Hampe Mahi karekes ni kawan eha satua panalu hi Nalau. Maka pe'e tangan saput wuah sayat hiring. Tenga daging batan wuah kangkawit awerut ,lawah sa kia2, malah nanam gugurungan Nalau "Hiah, Kakan tuu Ranu na..."kunu nalau, tarie hanye hang tapi'an iring ume Ulun. Balalu Makai rawen kulukising sauk ni Ranu, udi hie legut2 kuutni. Ganyah nguut Ranu, igarewes dinung Nalau satua hang kapit ranu.
Rerew hanye nyalak nyusuk mate duha ni ma wuang Ranu, lesuk budas, kunu nalau Gere sa wuah kenah wa'ung, salenga malengan teka kapit tapi'an iyalah lengan ulun kahanangan.
"Uuuu....Nalau, " herau ni, nelang ngiak. Tuu ni yiru lengan urang galah ganyah nelui.
"Mudahan hanyu kaingkam nganak hene kala aku, daya hanyu nyalak munu aku nelang ganyah luas." Balalu matei urang galah yeru. Kude hi Nalau puang kaintuh budas inun kasatua sa malengan ru daya sa hang kapit ranu. (Luan eaw ulun matueh sadi, batampadi gawi sa puang kajut patut Mun darangan ganyah siwuntung, takut padien) Wawansit hi Nalau mudi, kunu ni himat sa pujut hang wuang tapian ru Nien. Daya hanye takut Balalu mudi hanye biar Mahi kaiyuh pakulis.
Darangan Nalau ibahut atei daya hi Nalau ang kajuat parang kakanenni. Kude mun haut bahimat ngakali ang uweng kahaba, pada keakal. Pada Suni pendre mehe, ang lagi ikahana (Mun haut mehe ba usaha tatap puang kaiyuh, ang andrau paksa, amun tatap ikarasi hie ekat tau ngulah babur, luwan idarangan ru harus naan tenggang rasa pengertian ni) Udi hie, Balalu Ranai wangunni here rueh, sikak hampe pamulanni darangan Nalau luas. Dami sa bagena, tuu maka wawauh budas, kaluar isa masih naan rueh, kaluar rueh masih naan telu hang wuang wuntung,gena ru kaluar numa ang muat lewu budas. Na jejer angkading,teka penah lewu sikak sungking Dami luput kesah ipahet Dami na reken naan jatuh isa ka gena.
Ha, daya ngaranni anak, ang iyuh lepak umpe himat haut kewajiban saurang ulun matueh tukang singu,palihara ni.
Minggu nadap Wulan, here rueh pana darangan Ngurus kawan gena here rueh na. Sipananan Nalau tulak ma ume, darangan Nalau Ka'i ngapandrus kawan gena ni na
Kunu ni, ang tadi hara nyauk Ranu pakai here na mandrus, tau lemah papale mikul ranu daya lana ni naan hi Nalau tukang sauk ranu. Balalu tulak hanye ma iring hungei, ulahni gagetekan teka paring bulat, naawet Makai uwei. Hang amau ni na lamik patah.kunu ni, padingian aku ngapandrus nyulup here baganti gilir, aku ngangkading here na hang amau gagetekan yina.
Balalu, ampi lalahai ni kawan
gena hang amau getek yiru...tanan ni erang pitus here daya lepuh ngalap kuwing.
Dami hanye hampe iring hungei, arimaka, haut hanyut tatat kareh getek yiru nien
nadap hawa hungei. Sikak hampe unengan jin mandrus.
Pada maleleng maleat
mate jin upu nadap gagetekan unengan murumpahai kawan gena jatuh isa kaulun ru,
mehe ngiak, mehe saruru, mehe mandre, naan sa lelek edeh naan pada sa amampis.
Hinga ia rami. "Inun ka Bana satua yiti matueh, buling-buling halus nelang
ipetek ipundran?" Tunyik-tunyik jin upu tu makai kingking panutuinii. "Puang
bangat intuh pada aku ri hampe sa dedeh kingking tampuan ku ri..."eaw jin
wawei ngintur - ngintur ni ma kingking tampuan ni nelang sa tamurukukuen "Ware
tareh ngumpang ni yiri....Gere sa marauh...." eaw jin upu ma darangan ni "Ang
andrau kilep halus Bana kayiri matueh, hampe ang jari ihang tarueh.
Ware tareh nginsing mudi nyamelum ni gere dedeh, tau turai papahak." eaw jin wawei Balalu ngenat kawan gena ru nien. Nu'u matueh ni jin upu, pada nimpun mehe ni makai kariputan rawen punsi teka iring hungei Ha, Balalu singu palihara jin panadarangan Nien kawan gena yiru. Kurung ni hang wuang kakamaran dedeh. Kawan gena Ssampur baur. Dami sa na dinung na sampining, tuu ni uras kawan gena badiki Latak eleh, ekat isa sa wawei teka jumalah jatuh isa ka gena anak Nalau na nien. Kude kawan jin na numa malihara ekat pakai ngampidedeh budas,kunu here rueh amun dedeh numa peda budas here rueh nuen ni.Wulan tapitah wulan, ta'un nangkah ta'un ,kawan gena na Nien haut nadap Dedeh. Haut panai tuli nelang panai paner. "U.....Ineh, kalauan." herau here ma jin wawei, ha ngineh ngamah here na daya sa palihara jin panadarangan ru, ha wansit jin wawei ru, ngatet wua maka wua, ihi mandru ihi, rakanan kawan satua bana itung sa hamen wansit nangkunuk kawan samaluman nampe wansit iyuh papahak. Eaw kawan wua punsi, wua puak, ihi dengkut, ihi gamili, wua tampirik, namakan mihak, taitungen ruyan hampe jamu agung sika antilau here rueh pakai miwit makan kawan iya yiru. Hintek here rueh nabing kenah hang kumatang, ngakali kawan parang, kawawe sikak neen wurung mandrus umak namisingni, itung sa Rama tuu.
Ware tareh nginsing mudi nyamelum ni gere dedeh, tau turai papahak." eaw jin wawei Balalu ngenat kawan gena ru nien. Nu'u matueh ni jin upu, pada nimpun mehe ni makai kariputan rawen punsi teka iring hungei Ha, Balalu singu palihara jin panadarangan Nien kawan gena yiru. Kurung ni hang wuang kakamaran dedeh. Kawan gena Ssampur baur. Dami sa na dinung na sampining, tuu ni uras kawan gena badiki Latak eleh, ekat isa sa wawei teka jumalah jatuh isa ka gena anak Nalau na nien. Kude kawan jin na numa malihara ekat pakai ngampidedeh budas,kunu here rueh amun dedeh numa peda budas here rueh nuen ni.Wulan tapitah wulan, ta'un nangkah ta'un ,kawan gena na Nien haut nadap Dedeh. Haut panai tuli nelang panai paner. "U.....Ineh, kalauan." herau here ma jin wawei, ha ngineh ngamah here na daya sa palihara jin panadarangan ru, ha wansit jin wawei ru, ngatet wua maka wua, ihi mandru ihi, rakanan kawan satua bana itung sa hamen wansit nangkunuk kawan samaluman nampe wansit iyuh papahak. Eaw kawan wua punsi, wua puak, ihi dengkut, ihi gamili, wua tampirik, namakan mihak, taitungen ruyan hampe jamu agung sika antilau here rueh pakai miwit makan kawan iya yiru. Hintek here rueh nabing kenah hang kumatang, ngakali kawan parang, kawawe sikak neen wurung mandrus umak namisingni, itung sa Rama tuu.
Kisah Nalau pana darangan udi kawawaian anak eaw
Nalau himat tingaja darangan ni ngumpe kawan anakni daya ang kaule Ngurus gena
Rama, ha pada ekat lengan dengkut lungui lengan kiak matueh wawei ni, haut eaw
Kaka kaluah ulun nelang sa mahanang atei kawawaian anak. "Aku ang hakun
kadinung uruwawa nu lagi, sa jahat nadap kawan anak tukui , ang ku tau welum
baya ulun sa ngumpe Ira riu Tenga daging ni erai...." eaw Nalau. "Ada
hanyu kahie, anak tareh ru memang Wawai taping padingian ku ngapandrus
here...." kiak darangan ni "Ada hanyu ipusu aku, haut telu andrau
telu malem aku Uma iring hungei nadap hawa yaru ang uweng ku kahaba,himat haut
umpe nu." Balalu unur ni darangan ni tulak, bangkau ang hakun baya daya
aur babur pamuru urusan anak wawai nien.
Mulek
lagi ma kesah kawan anak Nalau Nien, haut nadap bujang kawan iya na. Tiap malem
sahuan mandre, Jim wawei na tanuhui nadap
kawan iya ru. Dami luput tanuhui Balalu itunti jin wawei na , "Sangkalupak
sangkalupek....mietat unik wawui, miheruk buyuku tungun
Ari haut luput Ineh tanuhui, haut mahena inun atei naun?" Ha...jawab kawan iya na
"Halus mahena atelui siwuwung." Bulu baidar jin wawei na mandre, kunu ni ang andrau kuta ayiri lagi. Hinga la ang kalau malem, tunti'an sangkalupak sangkulupek nien tiap kawan anak Nalau na ka'i mandre. Diantara kawan anak Nalau sa uras upu na, naan isa sa wawei,hanye na paling pintar nelang baakal. Balalu kakunuan hanye, “inun ngulah sa hi Ineh na himat numet sangkalupak sangkulupek tiap udi tanuhui....? nunti nedeh atei here haut mahena inun?.”
Andrei kunu ni mlm die, aku sa puang mandre, aku sa nyandrengei inun kasurah here rueh amah hang kamar pulak ru, a garunum2 tiap amau malem.
Ari haut luput Ineh tanuhui, haut mahena inun atei naun?" Ha...jawab kawan iya na
"Halus mahena atelui siwuwung." Bulu baidar jin wawei na mandre, kunu ni ang andrau kuta ayiri lagi. Hinga la ang kalau malem, tunti'an sangkalupak sangkulupek nien tiap kawan anak Nalau na ka'i mandre. Diantara kawan anak Nalau sa uras upu na, naan isa sa wawei,hanye na paling pintar nelang baakal. Balalu kakunuan hanye, “inun ngulah sa hi Ineh na himat numet sangkalupak sangkulupek tiap udi tanuhui....? nunti nedeh atei here haut mahena inun?.”
Andrei kunu ni mlm die, aku sa puang mandre, aku sa nyandrengei inun kasurah here rueh amah hang kamar pulak ru, a garunum2 tiap amau malem.
hampe kisah anak wawei bunsu Nalau ka'i ngarasa inun ngulah
sa ineh ni, jin wawei ru Mun luput tanuhui himat numet nunti dedeh atei here pana pulaksanai. Balalu insing ani here wawei bunsu bagurayang "Amun Ineh tanuhui malem die, Balalu hanye nunti
atei takam kaawe Amun takam iwara atei takam puang lagi mahena atei siwuwung,
kude mahena wirang parei. hie karasa mun dedeh wara takam, tau ampi kaluar here
takam teka wuang kamar yina"
Ha here tata ni na nu'u nyandrengei gurayang Ani here. Tuuni, malem yiru, dami here panatata panaani jatuh isa kaulun ru ka'i mandre, hawi jin wawei ru lepuh tanuhui ngapandre....
Luput hanye tanuhui, numet hanye "Sangkulupak sangkulupek....mietat unik wawui...miheruk buyuku tungun .Haut luput Ineh tanuhui...haut dedeh sa atei naun.....?" "Dedeh haut Ineh....mahena wirang parei." Bulu mandre kawan anak Nalau, ekat isa Ani here wawei bunsu sa papura mandre. Rudup2 kia jin wawei kaluar teka wuang kamar kaaraien, Balalu nutup wanawang. Bagamat ridit2 wawei bunsu amuan. Daya sa wanawang na kunsi teka luar balalu bagamat hanye mamai panyawaan, Balalu nganining jin wawei andri jin upu ganyah garunum2 nadap rapuan "Kaawe Wangun matueh, n aan sa haut iyuh Kuta?"tunti jin upu
"Haut wangunni atei here Dedeh mahena wirang parei."eaw darangan ni sambil nyurung paurung ma mate apui , ha arai tuu jin upu kakunuan, Mun sa atei kawan iya yiru haut dedeh katuluh, himat sa turai papahak.
Ha here tata ni na nu'u nyandrengei gurayang Ani here. Tuuni, malem yiru, dami here panatata panaani jatuh isa kaulun ru ka'i mandre, hawi jin wawei ru lepuh tanuhui ngapandre....
Luput hanye tanuhui, numet hanye "Sangkulupak sangkulupek....mietat unik wawui...miheruk buyuku tungun .Haut luput Ineh tanuhui...haut dedeh sa atei naun.....?" "Dedeh haut Ineh....mahena wirang parei." Bulu mandre kawan anak Nalau, ekat isa Ani here wawei bunsu sa papura mandre. Rudup2 kia jin wawei kaluar teka wuang kamar kaaraien, Balalu nutup wanawang. Bagamat ridit2 wawei bunsu amuan. Daya sa wanawang na kunsi teka luar balalu bagamat hanye mamai panyawaan, Balalu nganining jin wawei andri jin upu ganyah garunum2 nadap rapuan "Kaawe Wangun matueh, n aan sa haut iyuh Kuta?"tunti jin upu
"Haut wangunni atei here Dedeh mahena wirang parei."eaw darangan ni sambil nyurung paurung ma mate apui , ha arai tuu jin upu kakunuan, Mun sa atei kawan iya yiru haut dedeh katuluh, himat sa turai papahak.
"Ari, tau ang muat kawah Mun hindra luen....kaawe Mun nawadi mehe ni." Eaw darangan ni jin upu. Balalu, bagurayang here rueh, hintek awe maka tulak ngantilau parei dite Makai samu ni. Daya sa Rama na wadi na, Balalu bagurayang here rueh tulak ngantilau parei dite teka sabarang gunung. "Kude Mun tareh tulak ada rasa kawan iya yiru, Bakam pihewukan tareh sa dina ku hang amau wanawang...."eaw jin wawei, Balalu tulak mandre here rueh. Uuuuuh, kunu wawei bunsu, iti lalus sa kurun atei Ineh andri amah na, malihara here ne'u na Kuta budas. Mulek hanye ma kamar, bahimat hanye netek wulu kawan pulaksanai ni, erang malem hanye nuat wila wulu yiru, numa rukut Hindra, sikak sasat kaiyat Balalu jari erang kalamar kuwing. Kaayat ru, ka'i tulak jin upu baya jin wawei, Balalu ipata ma kawan anak nalau "Kami rueh inehnu Ka'i tulak ma sabarang gunung, naan naantilau kami. Uneng mamaeh naun hang lewu, kawan panguta Aru naan hang wuang sungking." Rasa wawei bunsu sa patulakanni here ru ngantilau parei dite pakai samu pangulah wadi atei here ipulaksanai jatuh isa kaulun." Hiai Ineh, kude pampalusannu, awat hanyu nuhun kuwingku na, maintem burem haut, ere sa tau mahilak barasis kala mulek"(Hintek awe sa wulu natuhun tau jari mahilak, yiru sara wat wawei bunsu ngampi lawah jin wawei andri jin upu nampan unte mudi.) Dami tulak kawan jin, atiai ani here wawei bunsu nyurah inun sa rengeini hingka malam sasurahan kawan jin sa haut anggap here Ineh Amah. Here Balalu bagurayang ngulah jukung Dedeh, padingian Ineh andri amahni tulak pakai tulak. Erang andrau, rueh andrau, tapitah mingu, ganap erang Wulan...Huan mudi msh kawan jin. Luput jukung Dedeh ulah here, balalu aun here kawan harata Amas wat jin Nien ma wuang jukung...tulak here, Uma kareh hungei kumatang Dedeh.
Haut erang jukan, parei dite insingan kawan jin. Tarie jin wawei nuhun kuwing wawei bunsu, haut malahik malahak hanye inuhun ni teka kaiyat sikak sietu ang tau iwadik mahilak.
"Kisuk kisuk nuhun kuwing...kisuk kisuk nuhun kuwing, Ma awe anak naun, iwehei tulak nadap kurihing."Eaw tumet angkarei teka kakau palawan."Inun eaw tumet angkarei ru." Eaw jin upu "Tau sa kawan iya yiru rari."Wawansit here rueh mudi. Tuuni, haut tulak kawan iya nien, sisa tadi panuruk jukung hang iring hungei. Here ngapung nadap hawa hungei, teka lawit kadinungan jukung Dedeh kawan anak Nalau. "Andrei kawan anak, ada tulak iti Ineh andri Amah mudi." Ha magin wansit wehei here, kude tuu wansit kia kawan jin, dami sasat balalu ka'i jama jin upu para jukung here, salenga mindri wawei bunsu ngaluar Bakam teka wading baju ni. Iyalah panah, pedak ni ma kakau amiye hang iring hungei. Pranggg.....Rakai bakam pihewukan jin sa kerut wawei bunsu teka amau wanawang lewu jin. Iyalah sesep ulak Ranu Balalu matei kawan jin rueh ru.
Hampe hawa hungei, tarie here kauyuhan iwehei. Naan wawei
matueh ganyah ituhun hang iring hungei. "Ka'i maawe naun?"tunti wawei matueh yiru, ha balalu bingung here pakarasa tujuan. Maharung Ani here wawei bunsu basurah....asal usul
pihawian here. Salenga lungui – lungui kiak tungkau wawei matueh yiru. "Bujur sa jumalah naun na jatuh isa
kaulun?"tunti ni "Haaaa....bujur
tuu,teka awe hanyu karasa"Tunti wawei bunsu."Hanye naun ri anakku
amun kahie....Sa taping sadi padingian aku ngapandrus hang iring
hungei...." tuuni wawei matueh na darangan Nalau. Balalu ikup siukni, kawan anak ni ru....insingnu mudi
ma punukni hang iring hungei "Awe sa
Amah kami?" Tunti here "Ang ku
karasa hang lewu takam sabarang hungei, aku na unurni daya eawni aku na ngumpe
naun. Haut sansarak tuarni, lawah haut bangkau"lengan kiak Ineh here.
Tuuni Tamam sa kalelu Ulun matueh here nadap
here, amaka nyanya nasib ru daya naumpe nabuang. Balalu muneng here baya Ineh here, tatau mamu daya harata insingan here
anakni teka lewu jin. Panatau here na,
Balalu hampe silu Nalau, eaw ulun, naan
wawei matueh baanak jatuh isa kaulun balewu Dedeh tatau mamu hang iring hungei
sabarang. Penasaran hi Nalau, Bu apungni.
Tuuni, darangan ni baya here anakni haut kumpul.
Balalu ampi Taru Ineh here, hi Nalau ru amah
here, ada here dendam sangit ma Amah here, sarak tuar here saya salah
paham, daya api sayang Amah here ma kawan anak Balalu hala kakira nadap Ineh
here, Mina kawan anak here umpe inehni daya pakaule nyamelum. Darangan ni masih sinta ma hi Nalau dan ngampun maaf
kahalaen Nalau .Ahirni ,bakumpul here
lagi hi Nalau pana anak darangan, sanang welum hampe kalalawah.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar