Senin, 04 Juni 2018

The stories of dayak maanyan/tanuhui_9. Putiri Ape


Putiri Ape

Sadi hurap naan erang kaulun wawei, mawinei tatu . Hampe papari basa ru lunu mate andrau sietu. sa patut Segah wawei yina, hampe jari surahan Ulun teka hujung bantai tumpungan hampe bantai subarang. Bulu jajari inturen kawan ulun, amun naan wawei mawinei hg tumpungan Balalu eaw Ulun "Es, ang uweng apa ni, huan katupa winei putiri Ape karairing langit, wawei tampijan anrau" Kesah winei putiri Ape na, hampe silu wat tuan sarimawui, Ulun tatau mamu hang tumpuk. Daya Tamam tawat tutur ulun, salenga hawi kunu panasaran wat tuan sarimawui na.Balalu itunti hanye ma pangawal ni sa bangaran sang Baleka. "Uuuuu.....Sang Baleka tinyak balebar...Kaawe winei sa antuh ulun hi putiri ape karairing langit na.? " Balalu kaeaw hi sang Baleka "Amun manurut sasurahan Ulun sa suah kadinung, maaaaaawinei. Hampe Ulun mekum Maringin gin jaraga Mun kadinung garewes ni, sa lewu re'an Ulun tau babur pamuru na tangkaeh kaayat kariwe hang balai tumpuk daya upuan ni wuah kawuyu matueh waweini.” Haha kunu tuan sarimawui, kanam2 hanye mahayalni. Kude lawah runguk-runguk  hanye nadap panyawaan, di luar akal budas hanye marima Putungan rupa wawei yiru, sa aji Ulun mekum gin amuan mindri sehat jaraga bila katantau. Seh, kunu ni ang usah panyang fikir lagi, tulak leh aku na lepuh Ninung nau'a wawei yiru.  "Sang Baleka, tulak takam ngapung paunengan wat putiri Ape na, tatap kawan wasi Pama pundra, Dami mara'ai keuni takam barangkat" "Ha, inun sa gawi tareh i'apung putiri Ape, tuan sarimawui surunpati juntai la'ang?" Langa- langa  hi sang Baleka nadap tuan sarimawui. " Inun sa kira nu, takam ekat lepuh ngilai Ninung ai mun tareh bapanalu.? Himat sa aku palus ngantane amun tuu winei putiri Ape ru kala sasurahan puntane tutur gamungan ulun Rama" Ma kaiyat uni ni, tulak here rueh baya bansa salusen pangawalni lain, Amun sa tatau mamu hi tuan sarimawui na, ang kaule sa ang nginsing pada kawan pangawalni pangiringni na, Ngume lampunyut, nyangkilat Manau, ngume duha, bawasi hipet. Nelang puang lului, Nginsing daduk baya Pama pundra hang babuntilan.Itung sang unu sagar jalanan lawit.

Mitah lalan pangumean, napitah bantai, nantas lasi, nyubarang luau, jalanan ru ba andrau malemni .Haut mamai gunung, ngaliung geung nelang tarie neen antawi nipet eha satua pakai nakuta hang pijalanan, Amun mitah iring hungei nyampat nuat wuwu, manyuar dulu. Udi baandrau-andrauni takia, Balalu hampe here hang tumpuk sa jari tutuian kawan Ulun paunengan putiri ape karairing langit. Babaya hampe sabarang hungei puruwian tumpuk..Rawek rukah kawan Ulun tumpungan. Inun ka masalah, kaawe ang rawek amun sa kadinung ulun wau hawi nelang nyangkilat jatang sanyata lengkap, himat ang idadakai kunu pakiratan ulun tumpuk nadap ulun yeru. Gere sa rampok maling antawi ulun Kai nyarang pamunu , ha bulalu maju hi tuan sarimawui na, iwara Tenga. Amun hanye ulun puang sa nginsing kunu jahat murun nadap here, hanye na hawi teka bantai wading gunung, daya naan aheng. Ha, daya karengei Mahi niat jahat, insing Kapala tumpungan hi tuan sarimawui na ma lewu ni. Na tahalu mamaeh, nahuyu mandrus bapakaian, na sadia kuman welum. (Ulun maanyan na terkenal, maeh atei nadap Ulun....biar nadap ulun pandatang apabila patut tujuan tingkah pentane, numa nasandrawungan iyalah tuan. Paling puang himat sunah ranu kopi wuah surungan).  Luput kuman welum maharung hanye baya Kapala tumpungan nelang nadap tapinangan (Ulun sadi Amun nahalu Ulun hawien samula nelang nyurungan tapinangan Balalu surah gamungan nelang mempa) "Inun sa jari tujuan aheng nu hawi nyajak tane Ranu tumpuk natat kami na?" "Aku na ngantilau erang kaulun wawei, bangaran putiri ape karairing langit . Sa winei ni hampe ka lunu mate andrau sietu. Sa ulun mekum maringin gin siapa Sigar jaraga amun katantau hanye, Sa lewu re'an ulun tau babur pamuru na tangkaeh kaayat kariwe hang balai tumpuk daya upuan ni wuah kawuyu matueh waweini. pihawian yena ibarat lepuh ngume naun, Kunu aheng na hamen kai nutui juwuk pilasian  masang patuk tawudien marintis puruwian, gere iyuh palus tamaruh neweng nampan ta’u jari kabun kalaka,”
Ari la wangun tuturan amun mawei na, hampe rakun lengan tawaten ru.
Salaki darangan Kapala tumpungan, sa bangaran hi Ape kaiyat watinde kulunarung. "Putiri ape yiru hanye anak kami na. " Amun memang haut naan patik juduh eaw ulun matueh sadi, rajaki  enga amaka sagar ma awe – awe , salenga wuah amai lewu sa numa paunengan ulun sa na antilau....“haut rama sa hawi lepuh ngantane anak ku, hi Ape na, kude huan uweng isa lagi sa kami tau nganyu jawaban. Daya katantuluh aheng kunu yeru ekat hi Ape tau nyanga’I”  Eaw ineh Ape. Bu kaawe sa rama lepuh ngantane, huan uweng tuing sanga’i teka ampun tenga, bulu nampan adil ma katauluh nasepakati naadakan pamilihan hie sa bakal jari darangan wat Putiri Ape na. Sa awe sa manurut hi putiri Ape, sesuai pakai hengau ni itamelu, yiru sa die jari daranganni.

Ma keuni, baya kaiyat subuh haut tamam lengan palu ulun gandrang teka balai nerau ngumpul ulun  tumpuk, na ulah acara iyalah aruh, pakai ngantilau juduh ma wawei mawinei yena. Na ampindri panggung dedeh hang muka ruang balai, hang natat  balai naulah uneng kawan ulun tunyuk katauen. Eaw kawan uneng ulun nyipet, uneng basingki, tanir balugu, bahadu saawe taguh tada. Makayaru unengan naan uneng ulun nyawung manu, uneng ba tataruhan, bahadu patut kinsai, ngadu panai nyunang tarung sikak urusan ipalu. Sa rami naintur , kala harek jatuh minau nyawung, rakeh riwu turun sipat nyamar. Hinga la rami budas, pitu andrau pitu malem. Hi Putiri Ape karairing langit muku hang amau panggung balai, nelang sawinei ni maraai wawurup nyi’aw kawan paninungen ulun rama. Teka tiap bantai kampong budas ulun hawi lepuh ngadu untung gere kadarangan hi putiri mawinei yena. Sampat rawek jua hi tuan sarimawui andri hi baleka, inun sa hengau ni saruntung sarantang tukang layan ngempu hanye salenga ka uma ba lomba ngakali hi putiri Ape . Hang andrau terakhir, balalu bahadu nyepak habut niui baapui, Ganyah lempat eleh ngaliling lapangan ipanyasah andri kawan ulun, nyepak habut niui malelap ru, salenga pihuruk ulu tuan sarimawui lawu, balalu bakibar budas wulu Tuan sarimawui, maintem nelang bagalumang. Numa mara’ai hang kapit mateandrau . petak lahik tuan sarimawui, hamper sir sar budas, dami hi putiri Ape ninung ni, hamper ekat takang. Manuwu nelang gagah.
Akhirni, mindri putiri Ape, bulu nutui hi tuan sarimawui, “hanye upu yena sa aku ngalap jari hengau ku itamelu , pakai jari amah teka kawan anak-anakku die.” nasandrengei lengan putiri Ape. Palus naadu nauntung hi tuan sarimawui andri hi Ape, ulun tumpuk mutu parei erang karangking hante, kawan iwek ,wawui, manu ang luak reken pakai acara piaduan yiru.
 ulun nanya nadrik  Nampak nelang nguut kawan tuak ranu ang hapus andrau ang hapus malem budas. Sikak suei andrau suei malem (ang luak reken kawan upu bujang taruna, kawan upu walu, sa tepu atei daya hi putiri Ape na narangan ) luput piadu bansa papire andrau  bu insing tuan sarimawui darangan ni na mudi,  ma lewu ni. Lepuh ngasian mun eaw takam. Lawah kia, here itung sa mulek ma tumpuk tuan sarimawui sa lawit, inau amai gunung, nyubarang ranu napitah jumpun. Kude numa ang ingkam sangaran ni mun ganyah pangantin wau, pee kekel gin ang uweng harek. Wising budas ipaninung, ipanyampining nelang ilaluhu. Babaya dami hampe tumpuk, eaw kiak tungkau, numa  budas. Inun ka masalah, ternyata tumpuk wat tuan sarimawui na udi sipanananni lepuh ngantilau darangan, wuah wabah…kawan ulun rama sakit mecum, ripu ang uweng kauleen, lumpuh layu puang kaule takia. Bu itung wat tuan sarimawui, eaw surah ulun tumpuk. amun hi putiri Ape na nelang sa mawinei, tamam katauen. tau nyamare ulun mekum. Hanye na tamasuk wadian amunrahu  sa panai miempu. Nah, kunu tuan sarimawui, iti unengan aku sa laku karawah daranganku na. Bulu kumpul kawan ulu sakit ru ma lewu tuan sarimawui, hang penah lewu nasadia kawan katuluh sasaratan. Teka weah lungkung weah dite, sapak manu, sapak iwek, hinga la sukup ganap.  Balalu mulai siawet miempu hi putiri Ape, mihunyung ngumpe kawan panyakit. Sa lengan tumet baya kinsai ru, puga wuah tantau ulun segah ni hang amau sa tukang kinsai na dasar mawinei. Hanye negei, isimur nelang ilaku dua ma hiyang diwata, nampan nyamare katuluh ulun. Kawan ulun sakit na najapai na laluhu daya tangan ni andri kasih sayang. Kawan ulun sakit, ikarait maharung, mehe mindri palus uma manari sindrah pipaluan.

Udi papire andrau naempu, rama kawan ulun haut bakauleen dan nadap ware. Kude tatap hi Ape na andri talaten sabar  ngurus kawan ulun nelang ttp ilakudua , biar uyuh ang mandre malem, sika pasuah tapas sa rimut nelang halus pentane ni ma kawan ulun sakit yena. “ Kaawe ang hamen ware, amun sa tukang samara ni wawei mawinei, hamper sigar palus paninungen.” eaw tukuian ulun, “amun ulun ru nginsing atei halus, tulus nyingu tulat sakit. Hampe biar mahanang ang jaraga mahi kauleen semangat nanamni welum.”eaw mehe.akhirni ware kawan ulun sakit hang wuang tumpuk , hi Putiri Ape jari kaleluen ulun tumpuk daya  kaeh atei dan kapanaienni andri daranganni hi tuan Sarimawui, na hormati daya katuluh ulun.



Tidak ada komentar:

Posting Komentar